بیماري ­هاي قارچي:

قارچ­ ها به دو دسته گنديده­ خوارها و قارچ ­هاي انگلي تقسيم مي ­شوند. سوءتغذیه، مواد سمي در آب و غذا و آسيب­ هاي وارده به پوست و آبشش و باله­ ها در اثر انگل­ هاي خارجي، استرس ­هاي فيزيكي مثل كاهش درجه حرارت، نوسان pH  و بالا بودن ميزان شوري آب و همچنين، ساير عفونت­ هاي باكتريايي مثل پوسيدگي باله و غيره شرايط را براي رشد قارچ فراهم مي­ كنند ضمناً ماهيان مرده نيز محيط كشت مناسبي براي گسترش قارچ بوده و مي­ تواند باعث انتقال به ماهيان سالم شوند. سرعت رشد قارچ بستگي به دماي محيط دارد. دماي مناسب بين 15 تا 30 درجه سانتی گراد است.

1- ساپرولیگنیوزیس

مهم ترين بيماري قارچي كه در ماهيان خاوياري و تخم و لارو آ­ن­ها ايجاد ضايعه مي كند، بيماري ساپرولگنيوزيس است که در تمام محیط ­های آبی وجود دارد. اين قارچ عامل اوليه بيماري به حساب نمي ­آيد و عفونتی ثانویه در قسمت خارجی بدن در صورت نامناسب شدن شرایط محیطی می­ باشد. اوج بیماری در بهار و پاییز در اثر تغییر شدید دمایی رخ می ­دهد.

علائم بیماری­: کاهش اشتها، از دست دادن تحرک، درگیری دم و ساقه دمی در لارو و بچه ماهیان، ظهور كرك يا توده پنبه ­اي به رنگ سفيد تا سفيد خاكستري يا خاكستري متمايل به قهوه ­اي در آبشش، پوست و باله ­ها.

کنترل: حمام پراکسید هیدروژن با دوز 100 میلی­ گرم در لیتر به مدت 20 تا 30 دقیقه. حمام با فرمالین با غلظت 50 میلی ­لیتر در متر مکعب برای 20 تا 30 دقیقه.

2- برانشیومایکوزیس

این قارچ عامل اختصاصی بیماری دستگاه گردش خون و عروق خونی آبشش ­ها می­ باشد، بیشترین حساسیت در ماهیان جوان 2 تا 3 ساله مشاهده شده، این بیماری موجب  تا 60% تلفات طی 5 روز و موجب مرگ و میر در ماهیان به علت خفگی ناشی از آسیب آبشش می ­گردد.

عوامل گسترش بیماری: دمای بالای­ آب، آمونیاک غیر یونیزه بالا در آب.

علائم بیماری: اختلالات تنفسی، ایجاد آسیب و زخم های قرمز، قهوه ­ای و خاکستری در آبشش، خونریزی در آبشش، نکروز و پوسته­ پوسته شدن بعضی قسمت­ های آبشش در شکل حاد.

کنترل و درمان: قطع غذای ماهیان، درمان با فرمالین با دوز 15 میلی­ گرم در لیتر.

3- کاندیدیازیس

این بیماری در شرایط پرورش به علت استفاده از خوراک بی کیفیت و حاوی مخمر فعال در تمام سنین ماهیان خاویاری ایجاد می ­شود، البته درماهیان خاویاری جوان 25 تا 75 روزه بیشتر مشاهده می­ گردد. افزایش دما بیش از 24 درجه موجب افزایش ابتلا به بیماری می ­گردد.

علائم بیماری: تجمع گاز در لوله گوارش، اختلال در شنا، حجیم ­شدن معده و روده. خون ریزی در دستگاه گوارش، کاهش رشد.

کنترل و درمان بیماری: استفاده از خوراک با کیفیت و فاقد مخمر، کاهش پیشرفت بیماری در دمای 20-22 درجه سانتی­ گراد. درمان با نیستاتین با دوز 15000 واحد در کیلوگرم وزن بدن.

بیماري­ هاي انگلي:

انگل­ ها به دو زیر سلسله تک­ یاخته ­ها و پریاخته ­ها تقسيم مي ­شوند. مهمترین انگل­ هاي بیماري ­زاي تك ­ياخته ­ای در ماهیان خاوياري شامل تريكودينا، هگزاميتا و ايكتيوفيتريوس مي ­باشند. ضمناً ساير انواع تک ­ياخته ­ای­ ها نيز به دنبال شرايط بد پرورشي و استرس ­هاي وارده مي ­توانند بر ميزان تلفات و خسارات بيفزايند.

علائم کلی بیماری ­های انگلی: کاهش مصرف غذا، رفتار مضطرب، شنای نامنظم و بی ­هدف به چپ و راست، ازدحام در خروجی، سطح آب و دیواره ­های مخزن، افزایش تشکیل موکوس، آسیب به باله­ ها و آبشش، پیدایش مناطق خون ریزی یا زخم بر روی بدن.

1-تریکودینیازیس

در بیش از 10 گونه از ماهیان خاویاری، حساسیت بیشتر لارو و بچه­ ماهیان، در شرایط حاد تلفات در بزرگسالان هم دیده می ­شود، تهاجم به آبشش، باله و بینی

عوامل گسترش بیماری:  تراکم  و مواد آلی بالا.

علائم بیماری: موکوس­دار شدن آبشش ­ها، تیرگی بدن، قرارگیری لاروها در مسیر جریان آب، عدم فعالیت ماهی.

درمان بیماری: ماهیان جوان: فرمالین-متیل­ بلو (20-40 میلی ­لیتر در مترمکعب و 80-120 میلی­ گرم در مترمکعب) به مدت 20-30 دقیقه. ماهیان بزرگسال: متیلن­ بلو (20-30 میلی­ گرم در مترمکعب) در آب جریان­ دار. حمام مترونیدازول به میزان 10 میلی ­گرم در کیلوگرم. بی ­اثری نمک.

2- چیلودنلوزیس

به ندرت در ماهیان خاویاری در شرایط نامطلوب مشاهده می­ شود، بروز بیماری با افزابش دما افزایش می­باید، تهاجم به پوست، آبشش و بینی و تلفات بالا در ماهیان جوان

علائم بیماری: نقص عملکرد تنفسی، اختلال در آبشش، بی­ اشتهایی، تغییر رنگ پوستی.

درمان بیماری: حمام با آکریفلاوین با غلظت 5 گرم در مترمکعب به مدت 20 تا 30 دقیقه. حمام با نمک با غلظت 1 تا 2/5 درصد به مدت 10-15 دقیقه.

3- لکه سفید (ایک)

حساسیت بیشتر ماهیان خاویاری در سال اول زندگی، عدم ایجاد بیماری در ماهیان بزرگسال، بیشترین میزان بیماری در فصل تابستان و دمای بیش از 24 درجه سانتی­ گراد.

علائم بیماری: برآمدگی ­های کوچک سفید یا مایل به خاکستری، تاثیر بر روی بافت کبد و طحال، ایجاد لکه­ های بزرگ با شکل نامنظم.

درمان بیماری: حمام نمک 2-5 درصد، 2-3 بار در هفته تا یک ماه.

4- ایکتیوبودو

شرایط نامطلوب و تغذیه ناکافی از عوامل ایجاد بیماری محسوب می­ شود. تاثیر بیشتر بر روی ماهیان جوان.

علائم بیماری: ترشح موکوس و تخریب بافت، لکه­ های خاکستری بر روی بدن، تخریب باله­ ها در لاروها، آبشش ­ها رنگ­ پریده.

درمان بیماری: حمام با مخلوط فرمالین ( 20 میلی ­لیتر در مترمکعب) و متیلین ­بلو (0/3-0/5 گرم در متر مکعب) به مدت 30 دقیقه.

5- دیکلیبوتریوزیس

حساسیت بیشتر در ماهی خاویاری سیبری، شیب و بستر در سن 7 سالگی یا بالاتر مشاهده شده است، این بیماری موجب تلفات در شرایط نامطلوب می­ گردد. اوج بیماری در بهار و اوایل تابستان در دمای 18-20 درجه سانتی ­گراد رخ می­ دهد. ماهیان چالباش و استرلیاد و فیل حساسیت کم­تری نسبت به بیماری نشان می ­دهند.

علائم بیماری: تغییرات رفتاری مختلف، پاسخ ضعیف ایمنی به محرکه ­های محیطی، بی ­اشتهایی، بی­حالی، خونریزی و نکروز در آبشش، کم­خونی در آبشش.

درمان بیماری: مترونیدازول با خوراک با دوز 5 میلی­ گرم در کیلوگرم وزن بدن ماهی.

6- داکتیلوژیروزیس

در ماهیان خاویاری پرورش یافته با کپور مشاهده گردید. انگل بیشتر در آبشش، بینی و سطح بدن تجمع می­ یابد.

علائم بیماری: تجمع ماهی روی سطح آب، آبشش به رنگ روشن و حاوی موکوس فراوان، اختلال در عملکرد آبشش و در نهایت مرگ.

درمان بیماری: حمام نمک 2-5 درصد به مدت 5 دقیقه. حمام فرمالین با غلظت 1:4000 تا 1:5000 به مدت 25 دقیقه.

7- سیستوپیوزیس

در شرایط پرورشی ایجاد می­ شود، محل تجمع انگل در زیر پوست ناحیه شکمی، سر، پشت می­ باشد.

علائم بیماری: ایجاد کیست در سطح بدن به شکل برآمدگی­

درمان بیماری: ایورمکتین با دوز 2/0 میلی­گرم در کیلوگرم وزن بدن، یک­بار

8- کنتراسکوزیس

ماهیان در تمام سنین به این بیماری حساس ­اند. در پاییز بیشترین مقدار بیماری رخ می­ دهد. محل تجمع انگل در معده، روده، کیسه­ شنا و کبد می ­باشد.

علایم بیماری: اختلال در عملکرد روده و کبد، خیز لایه زیر مخاطی روده، التهاب صفاقی و دیواره ­های روده و سوراخ ­شدن کیسه ­شنا.

درمان بیماری: لوامیزول با دوز 7/5 میلی­ گرم در کیلوگرم وزن بدن، یک­بار

بیماری ­های محیطی و تغذی ه­ای:

1- نفخ

علت بیماری: عدم تعادل در میکروفلور روده ناشی از خوراک کنسانتره نامتناسب با ویژگی­های تکاملی دستگاه گوارش به ویژه آنزیم ­های گوارشی در ماهیان خاویاری جوان

علائم بیماری: تجمع گاز در روده و معده، تورم کیسه شنا، شنای معکوس.

کنترل و درمان بیماری: استفاده از خوراک حاوی پروتئین کم­تر برای ماهیان جوان، افزودن پروبیوتیک، تمپانول به میزان 0/7-1/2 میلی­ لیتر در کیلوگرم وزن بدن، یک­بار در روز برای 3-5 روز

2- کبد چرب

علت بیماری: تغذیه ماهیان با خوراک مصنوعی حاوی مقادیر زیاد چربی

علائم بیماری: کبد روشن و لکه­ دار، صفرا روشن و شفاف، روده پر خون

کنترل بیماری: قطع غذای دوره ­ای (12-14 روز با فواصل 2-3 ماهه)، تغییر در نوع جیره غذایی برای اطمینان از تعادل اسیدهای چرب، اصلاح جیره غذایی از نظر کمیت و نوع چربی، رفع کمبود ویتامین­ ها و اصلاح شرایط محیطی، انبار اصولی خوراک (از نظر دما و رطوبت برای جلوگیری از اکسیدشدن چربی)، توجه به مقدار اسیدهای چرب ضروری خوراک از جمله اسید لینولنیک، اسید لینولئیک و آراشیدونیک اسید، استفاده از لسیتین برای تنظیم متابولیسم چربی و کاهش ذخیره آن­ها در کبد و عضلات ماهی، استفاده از آنتی­اکسیدان یا ویتامین E

3- نفروکلسینیوزیس

علت بیماری: مقدار کلسیم یا دی­اکسیدکربن به­ طور ثابت بالا یا خوراک مصنوعی نامتعادل از نظر مواد معدنی

علائم بیماری: رسوبات سفیدرنگ در شکل نوارهای ممتد بیشتر در قسمت خلفی، مشاهده رسوبات در بافت کلیه

کنترل و درمان بیماری: بهبود شرایط هیدروشیمیایی آب و اصلاح مواد معدنی خوراک

4- خودمسمومیتی یا نکروز آبششی غیر واگیردار

علت بیماری: مسمومیت ماهیان با آمونیاک، خطر بیشتر برای ماهیان جوان، اوج بیماری در تابستان، نوسانات شدید pH و مقادیر pH بالا، افزایش غلظت آمونیاک و نیتریت، دمای بالای­ آب بیش از 26 درجه سانتی­ گراد، مقادیر زیاد مواد آلی در آب.

علائم بیماری: تورم آبشش، موکوس شدید در آبشش، تغییر رنگ آبشش به رنگ آبی یا سیاه، پلاک­های سفید در آبشش، کم­خونی، نکروز آبشش.

کنترل و درمان بیماری: تغذیه با خوراک کم پروتئین، کاهش تغذیه، در حالت حاد قطع غذا، بهبود شرایط کیفی آب، تمیز کردن استخرهای پرورشی، کاهش تراکم.