بیماری های قارچی، انگلی و تغذیه ای ماهی تیلاپیا

بیماری های قارچی، انگلی و تغذیه ای ماهی تیلاپیا

بیماری های قارچی

 بیماری­های قارچی جزو بیماری­ های ثانویه محسوب می ­شوند زیرا معمولاً فرصت طلب بوده و از بافت­های نکروزه شده ناشی از جراحات زخم ­های باکتریایی و انگلی، تخم­ های مرده یا در حال فساد و شرایط نامساعد پرورش برای بیماری­زایی استفاده می­کنند. بیماری ­های قارچی زیر مهم ترین و شایع ترین بیماری­ های قارچی در تیلاپیا می ­باشند.

1- ساپرولیگنیازیس


ساپرولگنیازیس بیماری است که توسط ساپرولگنیا و آکلیا ایجاد می­ شود و به شکل توده­ های پنبه مانند سفید بر روی بافت­های نکروز ماهیان آلوده غالباً در پوست، آبشش، چشم­ ها و دهان تظاهر می­ یابد. علائم بالینی ساپرولگنیازیس شامل زخم­های هموراژیک، پوسیدگی پوست، باله­ها، آبشش و عضلات و مایکوز سیستماتیک در کبد، طحال، چشم ­ها و کلیه­ها و مرگ و میر فراوان است. پایین بودن درجه حرارت آب مهم ­ترین عامل شیوع این بیماری است.

2- برانشیومایسیس


برانشيومايسيس عموماً تحت عنوان " بیماری مدیریت نادرست " شناخته شده است زیرا در صورت کیفیت نامطلوب آب و بالا بودن میزان مواد آلی بروز می ­کند حمله قارچ از راه سرخرگ­ های آبششی یا اپیتلیوم به آبشش صورت می­گیرد و می تواند موجب تخریب گسترده سطوح تنفسی شود. عفونت شدید منجر به 85٪ تلفات در ماهی­ ها می ­شود.

3- آسپرزیلوس

آسپرژیلوس فلاووس آفلاتوکسین ­هایی تولید می ­کند که برای ماهی سمیت­زا هستند نگهداری نامطلوب غذای ماهیان موجب رشد این کپک می­ شود. در تیلاپیاهای پرورشی که از غذای آلوده به آفلاتوکسین­های کردند. خون ریزی شدید در عضلات آبششی، اتصال پایینی سرپوش آبششی، خون ریزی در روده، هماتوپویزیس (خون سازی) و تجمع گسترده هموسیدرین در طحال و کلیه مشاهده می­ شود.

 مواد شیمیایی مختلفی مانند مالاشیت سبز، پرمنگنات پتاسیم، آهک زنده، سولفات مس، فرمالین مرکر کروم (داروی ضد عفونی کننده قرمز رنگ) و کلرید سدیم در درمان بیماری ­های قارچی موثرند با این وجود، بهبود کیفیت آب و اعمال روش­ های صحیح مدیریتی مهم ترین عوامل پیشگیری از بیماری­های قارچی محسوب می­ شوند.

بیماری های انگلی

تک یاخته

انگل­ های تک یاخته خارجی و داخلی مختلفی که روی سطح (یا داخل) بدن تیلاپیا زندگی می­ کنند. شناسایی شدند که موجب بیماری مرگ و میر و خسارت اقتصادی می­ شوند. شدت بیماری­ های تک یاخته به تعداد انگل­ های مهاجم به ماهی، سیستم پرورشی و گونه ماهی ،جنس، اندازه و وضعیت سلامت آن بستگی دارد انگل­ های تک یاخته در تیلاپیای وحشی و پرورشی، هم در کارگاه تکثیر و هم پرورش موجب تلفات شدیدی می ­شوند. مهم ترین بیماری های انگلی تک یاخته در تیلاپیا به این صورت می­ باشد:

ایکوفتریوس مولتی فیلیس (ایک):


ایکتیوفتریوس مولتی فیلیس، تک یاخته­ای مژه­دار با بدنی گرد یا تخم مرغی شکل دهانی کوچک و ردیف ­هایی از مژه (متمایل به انتهای جلویی) بر روی سطح بدن است. دارای یک هسته بزرگ نعل اسبی شکل، یک هسته کوچک و تعداد زیادی واکوئل انقباضی است. مرحله عفونت­زای انگل ترونت و تومیت نام دارد این بیماری تحت عنوان لکه سفید شناخته شده است چون در روی بدن ماهی آلوده لکه­های سفید رنگی مشاهده می­ شود که به دلیل زندگی انگل در اپیدرم پوست و آبشش ­ها است. دمای مطلوب برای رشد این انگل 20-25 درجه سانتی­گراد و تراکم بالا است، به نظر رسد ماهی­ ها در مراحل لاروی حساس­تر از انگشت قدی و بلوغ هستند و با افزایش اندازه ماهی، شیوع آلودگی کاهش می ­یابد. پرمنگنات پتاسیم (Kmno4) به طور گسترده در سراسر دنیا برای کنترل این بیماری استفاده می­شود. سمیت حاد پرمنگنات پتاسیم برای ایکتیوفتریوس مونتی فیلیس و غلظت لازم برای جلوگیری از آلودگی تیلاپیاهای آبی جوان و گربه ماهی روگاهی مشخص گشته، پایین ­ترین دوز موثر برای تیلاپیا و گربه ماهی 1/1 میلی گرم و 1/5 میلی گرم است.

مژه داران

انگل ­های تک سلولی مژه ­دار متعدد دیگری شامل تریکودینا، تریکودینلا، اپی استیلیس، ایکتیوبودو، اپی زوما و امبیفریا در ماهیان تیلاپیای وحشی و پرورشی شایع هستند بخصوص وقتی که ماهی در تراکم بالا پرورش یابد تریکودینا، انگلی بشقابی شکلی است که به پوست و دستگاه تنفس ماهی حمله می­ کند علائم بارز این بیماری شامل تخریب پوست و دستگاه تنفس، سختی تنفس، بی اشتهایی و از دست دادن فلس­ ها است. تخریب پوست و دستگاه تنفسی که توسط این انگل ایجاد می ­شود می­ تواند منجر به ورود سایر عوامل بیماری­زا از قبیل باکتری­ ها و قارچ ­ها شود. این انگل کاملاً با یک حمام فرمالین با غلظت حدود ppm 250  برای 25-50 دقیقه یا ppm 5 پرمنگنات پتاسیم برای 10-15 دقیقه درمان می­ شود. دوز درمان تحت تاثیر کیفیت آب (دما، شوری، اکسیژن محلول، غلظت آمونیاک) قرار دارد.

یاخته های تاژکدار

آلودگی به تعدادی از تک یاخته­های انگلی تاژکدار در تیلاپیاهای پرورشی و نیز وحشی گزارش شده است.

1- ایکتیوبودونکاتور

که قبلاً تحت عنوان کاستیا نکاتریکس معرفی می­شد، احتمالاً مهمترین انگل تاژکداری است که تیلاپیا را آلوده می­کند. ایکتیوبودو به عنوان بزرگترین معضل پرورش دهندگان تیلاپیا گزارش شده است علائم عمومی بیماری شامل شنای سریع و نیمه چرخشی روی یک پهلو، مالیدن بدن به سطوح، سستی و استراحت در کف، بی اشتهایی و وجود یک جلای آبی - خاکستری با تکه های قطوری از موکوس است.

2- کریپتوبیا برانشیالیس

 تک یاخته تاژکدار دیگری است که گزارش شده است موجب صدمات شدید به تیلاپیا در آب­های شیرین و لب شور می­شود این انگل گلابی شکل یا کشیده است جلوی آن گرد و عقب نواری شکل است. علائم بیماری شامل موکوس فراوان روی سطح آبشش، تورم رشته­های آبششی، کاهش تیغه­های تنفسی و هیپرتروفی اپیتلیوم تنفسی می­ شود. این تغییرات منجر به کاهش مصرف اکسیژن می­شود. نوزاد تیلاپیا نسبت به ماهی بالغ به این انگل حساس­تر است.

3- اسپوروزوا

میکسوسپوریدی­ها رده ­ای از آغازیان هستند که می ­توانند باعث ایجاد بیماری­ های مهمی در ماهیان پرورشی شوند. آن­ها به طور معمول به شکل کیسه­هایی پر از اسپور در بافت­ های اغلب تیلاپیاهای وحشی یافت می­شوند اثرات پاتولوژیک آن­ها در استخرهای متراکم خاکی که شرایط چرخه زندگی انگل را تسهیل می­ کند شدیدتر است. زیرا اسپورهای رها شده قبل از مرحله عفونت ­زا برای فعال شدن زمانی را باید در لجن استخر خاکی سپری کنند.

4- میکسوبولوس

مهم ترین میکسوسپوریدی است که تیلاپیاها را در مزارع پرورشی آلوده می­ کند و تخمدان­ ها مهم ترین اندامی هستند که تحت تاثیر قرار می­ گیرند .تغییرات بافت شناسی در ماهیان آلوده نشان دهنده واکنش التهابی، فشار مکانیکی، باز جذب بافت ­های تخمدان، جایگزینی تدریجی بافت گنادها توسط اسپورها، آتروفی گنادها و کاهش GSI  بود. باید ماهیان آلوده را جمع آوری نمود و آب مورد استفاده برای پرورش را ته نشین و تصفیه کرد تا اسپورها حذف شوند. نشانه­های بیماری شامل بی اشتهایی، افزایش اندازه شکم، پرخونی و ضخیم شدن  قسمت­ های میانی و خلفی روده­ ها است.

کنترل بیماری شامل از بین بردن اسپورها از طریق جمع آوری ماهیان آلوده، تصفیه و تخلیه بخشی از آب و پس از آن افزودن کلر (حدود ppm  ۱۰) و خشک کردن لجن آلوده در معرض هوا است. از بین بردن اسپورهای عفونت از طریق ته نشین کردن و تصفیه آب تخلیه بخشی از آن، خشک کردن استخر در پایان دوره و تراکم مناسب از را­ه ­های اصلی کنترل و پیشگیری است.

­انگل های پریاخته

1- ترماتودهای مونوژن

ترماتودهای مونوژنی که آلودگی به آنها در تیلاپیا گزارش شده است شامل ژیروداکتیلوس، داکتیلوژیروس می­ باشد. این انگل­ ها بویژه در آبشش ­ها و پوست ماهیان پرورشی و وحشی مشاهده می ­شود. عفونت تیلاپیا با ترماتودهای مونوژن تحت تاثیر گونه ماهی، جنس، اندازه و شرایط محیطی قرار دارد. عفونت به طور معمول به دنبال دستکاری و تراکم بالا رخ می ­دهد. ماهیان آلوده دارای علائمی نظیر حرکت سریع سرپوش آبششی، باز ماندن سرپوش آبششی، افزایش ضخامت لبه­های آبشش و تخریب اپیتلیوم تنفسی هستند. ماهیان آلوده به دلیل آسیب آبشش­ ها دچار مشکلات تنفسی، خون ریزی، پوسیدگی باله و افزایش ترشح موکوس می ­باشند داکتیلوژیروس به آسانی با یک تک دوز فرمالین ( ppm 250 برای 25- 40 دقیقه) یا دو بار استفاده از پرمنگنات پتاسیم به فاصله دو روز با دوز ppm 5 در آب ساکن درمان شده است همچنین از نمک طعام معمولاً برای پیشگیری در تانک ­ها (کلرید سدیم) به میزان 25 گرم / لیتر استفاده می­ شود. ترکیبات شیمیایی موثر دیگری برای کنترل این قبیل انگل ­ها در سایر گونه­ های ماهیان گزارش شده است حمام پرمنگنات پتاسیم، آکریفلاوین، هیدروکسید سدیم، پربورات سدیم و بسیاری دیگر از مواد شیمیایی. دوز و روش استفاده از این ترکیبات به گونه ماهی، اندازه و مدت زمان درمان بستگی دارد.

2- ترماتودهای دیژن

ترماتودهای انگلی دیژن می­ توانند برای پرورش تیلاپیا بسیار مساله ساز شوند و خسارت شدیدی در ماهیان جوان و انگشت قد ایجاد کنند در چرخه زندگی این انگل­ ها سه میزبان وجود دارد یک حلزون یک ماهی و یک مهره­دار ماهی خوار از این رو، آنها نمی­ توانند در سیستم ­های بسته مشکلی ایجاد نمایند چرا که یک میزبان و یا میزبانان بیشتری وجود ندارد در سیستم ­های باز آن­ها می ­توانند ماهی را زمانی که سرکر انگل به بافت هدف مهاجرت می­ کند تا تبدیل به متاسرکر شود آلوده نمایند برخی از ترماتودهای دیژن با بیماری­های عفونی در تیلاپیاهای وحشی و پرورشی توام شده است.

3- کلینوستوموم

که معمولاً تحت عنوان دانه زرد یا سفید شناخته می­شود. یکی از مهمترین ترماتودهای دیژنی است که تیلاپیا را آلوده می­ کند متاسرکر سبب برآمدگی و تغییر شکل بدن ماهی شده ظاهر آنها را خراب کرده و آن­ها را نسبت به جابه جایی حساس تر می ­نماید.

4- دیپلوستوموم ( ترماتود دیژن چشمی)


ترماتود دیژن دیگری است که در صورتی که تعداد متاسرکرهایی که چشم را آلوده می­ کنند زیاد باشد این انگل می ­تواند باعث کوری کامل و از دست رفتن رفلکس (انعکاس) و کنترل رنگدانه ­ها شود.

5- دانه سیاه

که توسط متاسرکر نیاسکوس ایجاد می ­شود تولید کپسول در پوست میزبان را تحریک می­ کند، در نتیجه دانه سیاه مشخصی شکل می ­گیرد که به آسانی قابل مشاهده است تاثیر واقعی این انگل آن است که در صورتیکه آلودگی شدید باشد ماهی بازار پسندی خود را از دست می­ دهد.

6- رکیس

ترماتود دیژن دیگری است که در طیف وسیعی از ماهیان آب شیرین از جمله، تیلاپیا وجود دارد. نفوذ تعداد زیادی سرکر به پوست و مهاجرت متاسرکرها جهت تجمع در قاعده باله­ها ممکن است باعث شود پوست عملکرد خود را از دست داده و منجر به تلفات در ماهیان شود.

داروهای خاصی برای کنترل ترماتودهای دیژن در تیلاپیا توصیه شده است دی ان بوتیل تین اکسید، در آزاد ماهیان موثر بوده است تصفیه آب پرورش با استفاده از فیلترهای شنی نیز موثر بوده است مخصوصاً کنترل حلزون­ ها بهترین روش کنترل ترماتودهای دیژن است در این رابطه استخرهای ماهی باید خشک شده و قبل از رهاسازی ماهی­ ها آهک پاشی شود تا تمامی ترماتودهایی که ممکن است در آب استخر و یا لجن (گل) حضور داشته باشند، حذف شوند.

7- سخت پوستان

سخت پوستان انگلی که شامل کوپه پوداها: ارگازیلوس، لرنه آ، کالیگوس و لامپرو گلنا، برانشیوراها: آرگولوس و دولویس و ایزوپودهایی چون آلیتروپوس تیپوس می­ باشند در بین تیلاپیاهای وحشی و پرورشی بسیار شایع هستند.  غالب این انگل ­ها می­توانند سبب آسیب جدی در تیلاپیای پرورشی شده و به نوبه خود منجر خسارات شدید آبزی پروران شوند. این انگل­ ها موجب ضایعات شدید التهابی، اختلال در تغذیه، کاهش رشد ماهی و بازار پسند نبودن آنها می­ شود.

مواد شیمیایی که به طور گسترده برای کنترل انگل ­های سخت پوست کوپه بود در بسیاری از گونه­های ماهی استفاده می ­شوند شامل: کلرید سدیم، پرمنگنات پتاسیم، لیندن، کلرید آمونیوم، دی کلرو دی فنیل تری کلر اتان، دیپترکس و بنزن هگزاکلرید جزو موثرترین داروها در کنترل آرگولوس و لرنه­آ می ­باشند. البته دوز، روش استفاده و مدت زمان درمان به گونه و اندازه ماهی و غلظت دارو بستگی دارد. هر چند آبزی پرور باید قبل از استفاده از هر یک از این داروها با مراجع مربوطه مشورت کند چون ممکن است استفاده از بعضی از آن­ها به دلیل اثرات  سرطان­زا و تاثیرات نامطلوب محیطی ممنوع باشد.


لرنه ­آ


آرگولوس

انگل­ ها

علائم بیماری

درمان

Ichthyophthirius multifiliis

رشدکم، لکه­ های سفید روی باله ­ها و اپیدرم، تلفات فراوان

0/5 میلی­ گرم/لیتر پرمنگنات پتاسیم، یکبار

Trichodina

از دست دادن درت فرار، مالیدن بدن به دیواره­ های تانک، حرکات سریع آبششی، بیرون پریدن از آب، پوسیدگی باله، زخم ­های پوستی

حمام فرمالین، ppm  250 به مدت  35-49 دقیقه

پرمگنات پتاسیم،  ppm 5 به مدت 10-15 دقیقه

Myxobolus ovariae

التهاب،بازجذب بافت تخمدان، جایگزینی بافت گنادها با اسپور، آتروفی گنادها و GSI پایین

جمع ­آوری ماهیان آلوده، تصفیه آب جهت حذف اسپورها

Mxobolus sp

ندول­ های سفید در آبشش­ ها، تیرگی پوست، اگزوفتالمی، ازدست دادن اشتها، افزایش حجم شکم، پرخونی و ضخیم شدن روده

-

Cryptobia Branchialis (Costia)

موکوس فراوان روی سطح آبشش، تورم رشته ­های آبششی، کاهش تغیه­ های آبششی و هیپروتروفی اپیتلیوم تنفسی

-

Dactylogyrus

حرکات سریع سرپوش آبششی، بازماندن سرپوش آبششی، افزایش خامت لبه ­های آبشش

-

Alitropus typus

50-100% تلفات

حمام فرمالین،  ppm 250 به مدت  35-40 دقیقه

پرمگنات پتاسیم، ppm  5 به مدت 10-15 دقیقه

 

­بیماری های تغذیه ­ای

کمبود برخی از مواد منفی خاص در جیره غذایی ماهیان پرورشی ممکن است منجر به نشانه ­های بیماری و مشکلاتی برای سلامت ماهی­ها شود.

کمبود اسید پانتوتنیک در رژیم غذایی تیلاپیای آبی به علائم کاهش رشد، خونریزی، سستی، کم خونی، هایپرپلازی سلول­های پوششی رشته ­های ابششی و مرگ و تلفات فراوان منجر می ­شود.

علائم بی­ اشتهایی، کاهش رشد، پوسیدگی باله، از بین رفتن رنگ بدن، کاتاراکت و تلفات ناشی از کمبود ریبوفلاوین در جیره غذایی ماهیان می­ باشد.

کمبود ویتامین E در جیره غذایی منجر به کاهش رشد، کاهش ضریب تبدیل غذایی (FCR)، خون ریزی در پوست، دیستروفی عضلانی، نقص در تولید گلبول­ های قرمز و غیر طبیعی بودن رنگ پوست می­ شود. کاهش رشد، کاهش گلبول­ های قرمز و کل سلول ­های خونی از علائم کمبود اسید فولیک در جیره غذایی تیلاپیا می ­باشد.

از سوی دیگر، افزودن ترکیبات غذایی خاص به جیره تیلاپیا می­تواند نقش محافظتی بارزی در ماهیان به خصوص زمانی که آن­ها در تراکم بالا و آبی با کیفیت نامطلوب پرورش می­یابند داشته باشد.