بیماری ­های ویروسی

1- نکروز عصبی ویروسی

نوداویروس‌ها سیستم عصبی مرکزی ماهی را آلوده می‌کنند که منجر به واکوئل شدن و دژنراسیون می‌شود و باعث بیماری معروف نکروز عصبی ویروسی (VNN) می‌شود. این بیماری در بیش از 30 گونه ماهی دریایی در سراسر جهان، از جمله گونه های آب سرد و گرم، ثبت شده است.

نکروز عصبی ویروسی به طور دوره­ای باعث مرگ و میر قابل توجهی از لارو و سی بس­ های جوان در تخم گشایی می ­شود. به نظر می ­رسد که ویروس در مایعات تولید مثل ماهی نر و ماده و در تخم ­های بارور شده یا روی آن­ها وجود دارد. انتقال عفونت از مولدین به فرزندان از طریق مایعات تولیدمثلی یا تخم‌ها به عنوان انتقال عمودی شناخته می‌شود. اگرچه به نظر می رسد انتقال عمودی از مولدین ناقل وسیله اصلی گسترش بیماری نکروز عبی ویروسی باشد، همچنین این ویروس می­تواند به راحتی از ماهی به ماهی دیگر از طریق آب منتقل شود که این به عنوان انتقال افقی شناخته می­ شود. هنگامی که انتقال افقی ویروس در آب آغاز می­ شود، باید انتظار شیوع انفجاری VNN را داشت.

علائم عفونت: شواهد عفونت نوداویروس معمولاً در لارو سی بس بین 15 تا 24 روزگی شایع‌تر است، اگرچه ماهی‌های تا 7 هفته مبتلا به این بیماری هم دیده شده‌اند. ماهی­ های آلوده به طور کلی رنگ پریده هستند یا رنگ تیره کلی بدن، همراه با قرمزی ناحیه سر. ماهی‌های مبتلا معمولاً با حرکت مارپیچی نامنظم شنا می‌کنند. این علائم با مرگ همراه است. این ویروس می­تواد ضرر و زیان شدید و چشم گیری را ایجاد کند.

کنترل و درمان بیماری: برای این بیماری درمانی وجود ندارد، اما در مواجهه با شیوع نکروز عصبی ویروسی در یک منطقه تعدادی استراتژی وجود دارد که ممکن است برای کاهش تلفات به کار گرفته شود:

• تمام ماهی های مرده یا بیمار باید به طور منظم از محیط پرورش خارج شوند.
• نرخ جریان آب باید در تلاش برای کاهش بار ویروسی در محیط پرورش به حداکثر برسد.
• شوری ممکن است به ppt 15-12 کاهش یابد تا استرس اسمزی کاهش یابد.
• پارامترهای کیفیت آب باید بهینه شود.

جلوگیری: مولدین را می ­توان از طریق تجزیه و تحلیل PCR خون و یا مایعات تولیدمثلی به عنوان ماهی «حامل» شناسایی کرد. تمام ماهی­  های حامل باید از هچری خارج شوند. استفاده از ازن برای ضدعفونی دسته­ های تخم قبل از پرورش لارو اکیداً توصیه می­ شود. پس از هر دوره پرورش لارو، هچری باید به طور کامل ضد عفونی و خشک شود تا از انتقال ذرات ویروس از یک دوره به دوره بعدی جلوگیری شود.

ضدعفونی باید برای تمام لوله ­ها، فیلترها و دستگاه ­های مورد استفاده در هچری اعمال شود. تغذیه لارو و کیفیت آب باید در سطوح مطلوب حفظ شود تا به لاروها در مقاومت در برابر عفونت کمک شود. ماهی باید در محیطی با حداقل استرس پرورش داده شود.

2- لنفوسیستیس

لنفوسیستیس یک بیماری پوستی است که توسط یک ایریدویروس ایجاد می­ شود و یک بیماری شایع ماهی در سراسر جهان است. لنفوسیستیس به ندرت در سی بس گزارش شده است. گزارش شده است که عفونت در سایر گونه ­های دریایی، به ویژه ماهیان جوان، باعث مرگ و میر بالا می­ شود. ماهی مبتلا برای بازار نامناسب است.

علائم عفونت: لنفوسیستیس یک عفونت پوستی است که در طیف گسترده­ای از ماهی ­های استخوانی یافت می­ شود. این در ماهی‌های آب شیرین و آب شور یافت می‌شود و بیشتر بر ماهی‌های جوان تأثیر می‌گذارد تا پیر. لنفوسیستیس یک بار در سی باس وارد شده به آکواریوم با گونه های دیگر ثبت شده است.

این بیماری با ایجاد ضایعات ندول منفرد یا چندگانه در پوست، به ویژه روی باله ­ها مشخص می شود. اگرچه عفونت به طور کلی کشنده نیست، اما ندول­ های ایجاد شده ممکن است باعث تغییر شکل شدید شوند و ماهی آلوده را برای بازار نامناسب کنند.

درمان و کنترل: در حال حاضر هیچ درمان شناخته شده­ای برای بیماری لنفوسیستیس وجود ندارد. در صورتی که ماهی­ ها در محیطی تمیز نگهداری شوند شانس خوبی برای بهبودی دارند. کاهش تراکم ذخایر ماهیان بیمار در قفس نیز به بهبود آن­ها کمک می­ کند.

بیماری های باکتریایی

1- استرپتوکوکوزیس

استرپتوکوکوز یک عفونت شدید و عمومی است که توسط باکتری گرم مثبت ایجاد می­ شود. این بیماری ممکن است هم در محیط ­های آب شیرین و هم در محیط ­های دریایی رخ دهد و ممکن است منجر به مرگ و میر بالا شود.

علائم عفونت: علائم عفونت متفاوت است. در موارد حاد، ماهیان آلوده بدون علائم درونی و بیروی بارزی می ­میرند. در موارد مزمن، ماهی مبتلا ممکن است به صورت ناهماهنگ در نزدیکی سطح شنا کند، ممکن است کور به نظر برسد و به محرک های خارجی واکنش نشان ندهد. دارای خون ریزی ­های کانونی در پوست و به خصوص در پایه باله ­ها باشد. بیرون زدگی کره چشم همراه با خون ریزی داخل چشمی از دیگر علائم آن  است. در داخل بدن، ممکن است خون ریزی­ های متعدد در سطح اندام­ های احشایی دیده شود و اغلب، عضله اسکلتی دارای رنگ صورتی مایل به قرمز است.

درمان و کنترل بیماری: بهترین درمان با تزریق، یا استفاده از افزودنی­ های غذایی یا آنتی بیوتیک ­ها است. ترامایسین 2/5 تا 3 گرم به ازای هر 45 کیلوگرم وزن بدن (BW) در روز به مدت 10 تا 12 روز (قبل از عرضه ماهی به بازار). سولفامرازین، نیتروفوران ­ها، فورازین، 10 گرم در هر 45 کیلوگرم وزن بدن در روز به مدت 10 روز (همچنین فوروزون و فوراناس) اریترومایسین، 4/5 گرم در هر 45 کیلوگرم وزن بدن در روز به مدت دو هفته. پرمنگنات پتاسیم به عنوان یک تیمار وسیع الطیف به میزان 2 تا 3 پی پی ام در حوضچه ­ها استفاده شود نتایج خوبی می ­دهد.

جلوگیری: در مناطقی که این بیماری بومی نیست، ذخیره سازی مزارع با تخم دارای گواهی عاری از بیماری یک استراتژی مناسب برای جلوگیری از آلودگی مزرعه است. در مناطقی که این بیماری بیشتر وجود دارد واکسیناسیون تخم قبل از ورود به مزرعه به نظر می­ رسد در جلوگیری از عفونت موثر باشد. واکسیناسیون با استفاده از سویه کشته شده و خودزاد ارگانیسم­ ها انجام می­شود، یعنی سویه­ ای که از ماهی بیمار از مزرعه یا منطقه آلوده به دست می آید. ماهی ها زمانی که وزن بدن آن­ها تقریباً 7 تا 10 گرم باشد با یک تزریق داخل صفاقی واکسینه می شوند. روش دیگر، استفاده از  غوطه وری است، اما مصونیت ممکن است در مقایسه با تزریق واکسن به مدت طولانی باقی نماند.

2- ویبریوز

ویبریوز یک عفونت باکتریایی شدید و از نظر اقتصادی مهم است که توسط اعضای جنس ویبریو و سایر جنس ­های مرتبط ایجاد می­ شود. ویبریوز بر طیف متنوعی از گونه‌های ماهی‌های دریایی و دهانه رودخانه تأثیر می‌گذارد و اغلب از طریق محرک­ های محیطی مانند کیفیت پایین آب، استرس، تغذیه نامناسب ایجاد می­ شود که یعنی عفونت ثانویه است.

علائم عفونت: ویبریوز با خون ریزی ­های پوستی (پوستی) گسترده و سیستمیک مشخص می­ شود و ممکن است زخم پوستی موضعی ایجاد شود.

در سی بس علائم بالینی شامل  شنای غیرطبیعی، کدر شدن چشم ­ها و قرمزی شکم بوده است. در داخل، نواحی نکروز و خونریزی در کلیه، کبد و طحال ممکن است دیده شود.

درمان و کنترل: ویبریوز ممکن است با تجویز آنتی بیوتیک­ ها از جمله اکسی تتراسایکلین درمان شود. بهترین درمان با تزریق، یا استفاده از افزودنی ­های غذایی یا آنتی بیوتیک­ ها است. ترامایسین 2/5 تا 3 گرم به ازای هر 45 کیلوگرم وزن بدن (BW) در روز به مدت 10 تا 12 روز (قبل از عرضه ماهی به بازار). سولفامرازین، نیتروفوران­ ها، فورازین، 10 گرم در هر 45 کیلوگرم وزن بدن در روز به مدت 10 روز (همچنین فوروزون و فوراناس) اریترومایسین، 4/5 گرم در هر 45 کیلوگرم وزن بدن در روز به مدت دو هفته. پرمنگنات پتاسیم به عنوان یک تیمار وسیع الطیف به میزان 2 تا 3 پی پی ام در حوضچه­ ها استفاده شود نتایج خوبی می ­دهد.

جلوگیری: ویبریوز مربوط به استرس است و اجتناب از استرس از طریق پرورش خوب و کیفیت مطلوب آب در پیشگیری از این بیماری بسیار مهم است.

3- نفخ

به طور دوره­ای در سی باس­های پرورشی رخ می ­دهد. این سندروم ماهی‌های با اندازه انگشت قد تا افراد بالغ را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در محیط‌های آب شیرین و دریایی دیده می‌شود. این موجودات در روده ماهی های سالم یافت می­ شوند.

 به نظر می ­رسد که این سندرم با مصرف خوراک اضافی و یا پلت­ های خوراک بزرگتر و یا پلت­ هایی با ترکیب خاص همراه باشد. فرض بر این است که خوراک مصرفی ممکن است از ظرفیت گوارشی- آنزیمی دستگاه گوارش و هپاتوپانکراس تجاوز کند. این بیماری موجب تکثیر باکتری، تولید سم، نکروز بافتی، از دست دادن یکپارچگی دیواره روده،  تکثیر باکتریایی و نکروز مایع توده احشایی و چربی شکم می­ گردد.

این عارضه معمولاً ماهی‌های منفرد یا تعداد کم ماهی‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اگر ماهی‌های «نفخ‌دار» بدون شناسایی به بازار دسترسی پیدا کنند، ممکن است منجر به کاهش بازارپسندی شوند.

علائم عفونت: به طور معمول، در ماهی­های مبتلا شکم متورم و بی حالی دیده می­ شود. این ماهیان بوی فساد بدی گرفته و حفره­ های شکمی توسط مقادیر زیادی مایع فاسد متسع می­ شوند.

در مواردی که آسیب شناسی اولیه بیماری را نشان می ­دهد، چسبندگی­ های وسیعی وجود دارد که اندام­ ها و بافت­ های احشایی را به هم متصل می ­کند. در موارد بعدی، نکروز در اندام­ های احشایی و روده دیده می­ شود. در موارد پیشرفته، وسعت نکروز به حدی است که تنها بقایای اندام­ ها و بافت­های احشایی قابل تشخیص است.

درمان و کنترل: ماهی‌هایی که «نفخ» دارند به درمان آنتی‌بیوتیکی پاسخ نمی‌دهند، زیرا به محض ظاهر شدن علائم، آسیب زیادی به مجرای روده و اندام‌های شکمی وارد شده است. کاهش اندازه پلت و دفعات تغذیه، استراتژی­ هایی هستند که برای کاهش شیوع «نفخ» به کار می ­روند.

جلوگیری: ایمن سازی با غوطه وری در یک واکسن کشته حاوی این ویروس در ماهیان انگشت قد که از نوزادگاهی خارج می­ شوند.

4- بیماری آبشش باکتریایی

بیماری آبشش باکتریایی (BGD) معمولاً بر بچه‌های انگشت قد تأثیر می‌گذارد، به‌ویژه آن­هایی که در معرض استرس محیطی هستند. همانطور که از نام آن پیداست، آبشش‌ها با باکتری‌هایی که عمدتاً از گروه فلکسی‌باکتریایی هستند، پوشیده می‌شوند که عملاً آبشش‌ها را خفه می‌کنند. ممکن است مرگ سریع و مرگ و میر بالا رخ دهد.

علائم عفونت: ماهی های آلوده ممکن است مرده و با آبشش ­ها باز مانده رویت شوند. بررسی آبشش‌های تازه زیر میکروسکوپ تعداد زیادی گروه باکتریایی بزرگ را روی اپیتلیوم آبشش نشان می‌دهد. در ماهي مبتلا صفحات آبششي به هم مي­ چسبند و رشته­ هاي آبششي سيخ سيخ و رنگ پريده مي­ شوند. در حالت شدت بيماري نيز زوائد كركي پنبه ­ا­ي مانند در دنبال سرپوشش­ هاي آبششي ديده مي ­شوند.

درمان و کنترل: بیماری آبشش باکتریایی ممکن است به تغییر شوری پاسخ دهد و کاهش شوری در موارد اولیه ممکن است شدت عفونت را کاهش دهد. عوامل سورفکتانت، یعنی عواملی که مخاط را از آبشش جدا می ­کنند، ممکن است برای درمان ماهی استفاده شوند.

ترکیب آمونیوم چهارتایی، بنزالکونیوم کلرید، هم ممکن است برای درمان استفاده شود، با این حال، توجه دقیق به دوز صحیح ضروری است، زیرا سمیت این ترکیبات در دمای پایین‌تر آب و در آب با شوری کمتر افزایش می‌یابد.

پیشگیری: حفظ پارامترهای کیفی آب، اجتناب از تغییرات ناگهانی دمای آب و اجتناب از استرس به پیشگیری از بیماری کمک می­ کند.

5- اپیتلیوسییتیس

اپیتلیوسیستیس یک بیماری است که در اثر عفونت آبشش توسط ارگانیسم های کلامیدیا ایجاد می­ شود. عفونت­ های شدید در بچه ماهی­ ها باعث بیماری شدید آبشش می­ شود و ممکن است منجر به مرگ و میر بالا شود.

علائم عفونت: ماهی های آلوده ممکن است علائم واضحی از خود نشان ندهند. آبشش­ ها ممکن است قرمز شده و ماهی ها در نزدیکی سطح آب شنا کنند. مرگ و میر ممکن است بالا باشد. از نظر میکروسکوپی، تعداد زیادی کیست ممکن است در اپیتلیوم آبشش دیده شود.

درمان و کنترل: پس از آلوده شدن ماهی هیچ درمانی برای اپیتلیوسیستیس وجود ندارد. کنترل ممکن است از طریق به حداقل رساندن استرس ماهی های آلوده اعمال شود. ضدعفونی تخم‌ها با فرمالین، قبل از پرورش لارو، در پیشگیری از اپی‌تلوسیستیس مؤثر است.

جلوگیری: از این بیماری می توان با اطمینان از اینکه ماهی ­های جوان وارد شده به مزرعه ناقل بیماری نیستند پیشگیری کرد.

6- کلومناریس یا میکسوباکتریوزیس

در تمام محیط­ های آبی وجود دارد، همه ­ی ماهیان درگیر اما بیشتر در جوانان مشاهده می­ شود، دمای بروز بیماری بالای 15 درجه سانتی ­گراد، بیشترین حد بیماری در دمای 24-26 درجه سانتی­ گراد و بالاتر

علائم عفونت­: ایجاد لکه ­های خاکستری روشن، کندی حرکت، عدم پاسخ ایمنی به­ موقع و غیر فعال بودن ماهی، پوسیدگی آبشش، زخم پوستی سفید رنگ، تخریب باله، ایجاد عفونت­ های قارچی ثانویه.

کنترل و درمان: هوادهی مناسب، تمیز بودن استخر. درمان با اکسی­تتراسایکلین با دوز 70-100 میلی­ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ماهی

پیشگیری:  جلوگیری از تراکم بالا، کیفیت پایین آب، سطح بالای آمونیاک و نیتریت آب، دمای بالا برای طولانی مدت و اکسیژن کم.

7- عفونت آئروموناس متحرک

این بیماری عفونی واگیردار حاد ناشی از شرایط نامناسب محیطی می­ باشد. ماهیان سی باس در تمام سنین حساس هستند. بیشترین شدت بیماری در تابستان در دمای بیش­ از 22 درجه سانتی­ گراد رخ می­ دهد.

علائم بالینی: عدم شنا، قرارگیری ماهیان در کناره دیواره، عدم پاسخ ایمنی به موقع، خونریزی نقط ه­ای، نکروز عضلات، تجمع مایعات در محوطه شکمی، التهاب خون ریزی ­دهنده روده و کبد، التهاب در مخرج، تورم کیسه شنا و کیسه صفرا.

درمان: انروفلوکساسین به میزان 20 میلی ­گرم در کیلوگرم وزن بدن به همراه ویتامین­ C به میزان 300 میلی­ گرم در کیلوگرم وزن بدن. فورازولیدون 100-120 میلی­ گرم در کیلوگرم وزن بدن. آمپی­ سیلین به میزان 300-500 هزار واحد به ازای هر کیلوگرم وزن بدن. مقاوم به کلرامفنیکل و جنتامایسین.

پیشگیری: جلوگیری از تراکم ذخیره ­سازی بالا، سوء­تغذیه­، جابه ­جایی ماهیان در دمای نامناسب و ازدیاد مواد معلق بالا در آب.