ماهی باراماندی (به انگلیسی: Barramundi) یا سی بَس آسیایی از گونه ماهیان مهاجر و از خانواده سوف‌های بزرگ می باشد. گونه‌های این ماهی بطور گسترده در منطقه هند-آرام، از جنوب آسیا تا پاپوآ گینه نو و شمال استرالیا پراکنده‌اند.

ماهی سی بس از گونه های مهم ماهی پرورشی است که قابلیت سازگاری با هر دو محیط آب شور و شیرین را دارد. این ماهی به دلیل رشد سریع، تکثیر آسان، تحمل شوری بالا و توانایی در پذیرش غذای فرموله یکی از بهترین انواع ماهی پرورشی محسوب می­ گردد و در مدت ۵ ماه به ۵۰۰ تا ۶۰۰ گرم می­ رسد. این ماهی هم در استخرهای خاکی و هم در قفس­ های دریایی قابل پرورش است.  سی بس از گونه‌های آسیایی گوشت ­خوار و قابل پرورش در استخرهای ایران است که علاوه بر رشد سریع و توانایی سازگاری با شرایط محیطی از بازار خوبی در داخل و خارج کشور برخوردار است. ماهی سی بس آسیایی در زمره ماهیان مهم پرورشی در کشورهای آسیای جنوب شرقی است. این ماهی از زمره پرطرفدارترین و گران ترین ماهیان در کشورهای استرالیا، تایلند، مالزی و تایوان است. این ماهی در خلیج فارس و دریایی عمان بخصوص سواحل جنوب شرقی ایران نیز موجود می ­باشد و دارای تقاضا در بازارهای داخلی و خارجی است.

در مورد پرورش این نوع ماهی باید گفت نسبتا سریع رشد می­ نماید (حدود بیشتر از 300 میلی­ متر در طول بدن در طی 2 سال و حدود 600 میلی­ متر در طی 3 تا 4 سال) این ماهی حتی در آب­ هایی که دمایشان کمتر از 10 درجه سانتی گراد است،  بسیار پرخور می باشند.

میزان رشد ماهیان بس دریایی جوان به ترتیب حدود 9/2 میلی­ متر در طول بعد از 30 روز، 21/4 میلی ­متر بعد از 60 روز، 42/2 میلی ­متر بعد از 90 روز و 65/8 میلی­ متر بعد از 130 روز خواهد بود. آن­ها اغلب بعد از 30 تا 40 روز به دلایلی چون دفرمه بودن یا دلایل غیر طبیعی دیگر به صورت انبوه یا دست جمعی می ­میرند. همچنین ممکن است در 60 روز به دلیل کم شدن انرژی حاصل از تغذیه غذای مخلوط که احتیاچ به یک مراقبت و رسیدگی دقیق و منطقی دارد بصورت دسته جمعی بمیرند. حاصل شدن موفقیت در تولید بچه ماهیان بستگی به تامین منبع کافی مواد مغذی برای انگشت قدها، مدیریت کیفیت آب و کنترل دمای آب در طی دوره زمستان دارد.

هر ۱۰۰ گرم گوشت ماهی سی بس آسیایی دارای تقریبا 19/5 گرم پروتئین و 0/1 گرم چربی می باشد. کلسیم، فسفر، آهن و پتاسیم از جمله مواد معدنی موجود در گوشت ماهی هستند. ویتامین های گروه ب نیز در گوشت ماهی سی بس آسیایی تازه موجود هستند. مقدار اسیدهای چرب با ارزش EPA و DHA در این ماهی به ترتیب 55/4 و 109/4 میکروگرم بر گرم است.

از جمله مزایایی که سی بس را به عنوان گزینه ­ای ایده ­آل برای آبزی پروری مطرح ساخته است می توان به موارد زیر اشاره نمود :

- مقاومت و تحمل بالا نسبت به تراکم و تغییرات فیزیولوژیک.

- این گونه به دلیل هم ­آوری بالا در جنس ماده، گزینه ­ای مطلوب برای تکثیر مصنوعی بچه ماهی است.

- تکثیر این ماهی در هچری نسبتا ساده است.

- تغذیه سی بس با غذای پلت ساده بوده و ماهی های جوان در این گونه به راحتی با این نوع غذا خو می گیرند.

- سرعت رشد سی بس بالاست و وزن برداشت آن ، بین شش ماه تا دوسال به وزن 350 گرم تا 3 کیلوگرم بالغ می ­گردد.

زیست­ شناسی و اکولوژی

بس دریایي آسیایي از جهات گوناگون و به علت داشتن خصوصیاتي ازجمله رشد سریع، مقاومت بالا نسبت به شرایط محیطي نامساعد، قابلیت تطابق با محدوده گستردهاي از دما و شوري وارزش اقتصادي بالا، پتانسیل مناسبي براي آبزي ­پروري دارد.

 این ماهي در طبیعت ميتواند 25-30 سال عمر کرده و به طول 1/8 متر و وزن 60 کیلوگرم برسد. سرعت رشد ماهي بس دریایي آسیایي به طور متوسط برابر 1 کیلوگرم در سال بوده و مي­ تواند طی 6-24 ماه به اندازه بازاري که در محدوده 350 گرم تا 5 کیلوگرم است برسد. گوشت این ماهي سفید و لطیف بوده و به قیمت بالایي به فروش مي­رسد. ای ماهی برای بلوغ و تخم ریزی به دریا مهاجرت می کند، در حالی که پست لاروها و بچه ماهیان برای رشد به تالاب ­ها مهاجرت می کنند. این ماهی گوشت خوار حریص است. با این حال، بچه‌ها همه چیزخوار هستند و عمدتاً از سخت‌پوستان و دیگر ماهی‌های کوچک تغذیه می‌کنند. ماهی باس در سنین 3-4 سالگی به ترتیب در طول و وزن 60 تا 70 سانتی متر و 2/5 تا 4 کیلوگرم به بلوغ می ­رسد. نرها به طور کلی کوچک و در محدوده اندازه 2-3 کیلوگرم هستند و نرها با رسیدن به اندازه بیش از 5 کیلوگرم به ماده تبدیل می شوند. باروری بین 2/1 تا 17 میلیون، بسته به اندازه ماهی است.

• شکل ظاهری

طول ماهی سی‌بس بالغ تا 60 سانتی­ متر می‌رسد و رنگ بدن آن نقره‌ای با هاله‌ طلایی و بنفش است. از نشانه‌های ظاهری این آبزی وجود خالی تیره بر پشت آبشش و شیارهای متعدد و بسیار درون هر آبشش است. همچنین در ماهیان جوان‌تر خال‌های ریز تیره رنگ بر پهلوها دیده می‌شود. خصوصیات فیزیکی اصلی این ماهی­ ها شامل فلس­ های کوچک و دهان بزرگ می باشد. رنگ این ماهی ها بستگی به نوع آبی که در آن پرورش می‌یابند تغییر می‌کند. مثلا در آب شور نقره ای شفاف می‌شود و در آب شیرین به رنگ تیره در می‌آید.

این گونه دارای فرم بدنی کشیده با دهانی بزرگ و کمی مورب و فک بالایی است که از پشت چشم امتداد دارد. فلس های آن ctenoid است. ماهی از دو طرف فشرده شده و نیمرخ سر به وضوح مقعر است. تک باله­ های پشتی و شکمی دارای خارهای نرم هستند.

• محیط زندگی و زیست شناسی تولید مثل

سی بس در آب های شیرین، لب شور و شور، آب ­های جاری ، دریاچه ­ها، نهرهای منشعب از رودخانه، خوریات و آب ­های ساحلی زندگی می ­کند این ماهی را جزء شکارچی­ های فرصت طلب تقسیم بندی می­ کنند که از جمله آیتم ­های غذایی انواع بالغ آن، می­توان از سخت پوستان و انواع ماهی­ ها نام برد.

سی بس کاتادروموس است و برای تولید مثل، از آب­ های شیرین رودخانه به سمت دهانه خوریات مهاجرت می­ کند. گروهی از محققین اعتقاد دارند اگر تخم­ های سی بس در معرض شوری دریا قرار نگیرد ، تکامل جنین مقدور نیست اما بعضی دیگر معتقدند با توجه به اینکه گروه ­های متعددی از سی بس شناسایی شده­ اند که چرخه کامل حیات خود را در آب های شیرین، شور و یا لب شور می­ گذرانند، می­ توان چنین استنباط کرد که نیاز به شوری دریا برای تکامل جنین دارای استثنائاتی باشد. فصل تخمریزی سی باس در هرسال یک بار در پایان فصل خشک و آغاز فصل بارانی می ­باشد.

ماهی­ های ماده در محیط طبیعی ، بر اساس وزن خود ، دارای 2/3 تا 32/2 میلیون تخم هستند که در خلال تخم ریزی ، همه را یک جا و یا به صورت تدریجی (در هر بار 10 درصد ) رها می­ سازند.

تخم ریزی در زمان ماه کامل انجام می شود، در زمانی که تخم ­ها به کمک جزر قادر به بازگشت به خوریات باشند. ماهی سی بس، از نظر جنسی، هرمافرودیت (دوجنسی) پروتاندروس شناخته می ­شود، به این معنا که در بلوغ ابتدایی، نخست جنسیت نر داشته ( حدود 37 تا 72 سانتی متر طول کل ) و پس از آن در سال پنجم تا هفتم ( از حدود طول کل 73 تا 85 سانتی متر بسته به محیط زندگی، غذا و ژنتیک) به ماده تغییر جنسیت می­ دهد. ذکر این نکته ضروری است که بلوغ (آمادگی برای تولید مثل) این ماهی از سال دوم تا سوم چرخه زندگی آغاز می­ گردد.

این روند تغییر جنسیت در سی بس ­های آسیایی زیاد شناخته شده نبوده و حتی موارد زیادی از جنسیت ابتدایی ماده و سپس نر نیز در این ماهی ها مشاهده شده است. فصل تخمریزی ماهی سی بس آسیایی در نقاط مختلف حیات این ماهی متفاوت است.

هرچند ماهی سی بس آسیایی، نسبت به دامنه بالای تغییرات شوری مقاوم است، با اینحال، تخم و مراحل اولیه جنین این ماهی برای ماندگاری به آب شور (22 تا 40 گرم در لیتر) وابسته است.

• نیازهای محیطی سی باس

انتخاب محیط مناسب برای پرورش ماهی سی س، به دلیل تاثیر آن بر روی رشد، تغذیه و تولید مثل ماهی‌ها حائز اهمیت است. برخی از شرایط محیطی که باید به آن‌ها توجه کرد عبارتند از:

• دمای آب

دمای مناسب برای پرورش ماهی سی بس بین 26 تا 32 درجه سانتی ­گراد می­ باشد. ماهی آبزی خونسردی است که دمای بدن او با محیط اطراف تقریبا برابر است، بنابراین متابولیسم بدن ماهی تحت تاثیر دمای محیط قرار دارد. گزارش شده است که  در این ماهیان مرگ زمانی رخ می­دهد که دمای آب به زیر 13 درجه سانتی­ گراد برسد، اگرچه مرگ و میر ناشی از استرس و شیوع بیماری با کاهش دمای آب به زیر 20 درجه سانتی ­گراد به طور فزاینده­ای تکرار می­ شود.

• اسیدیته آب

 pHمحیط برای پرورش این ماهی باید بین 7/5 تا 8/5 باشد. اسیدیته در طول شبانه روز متغیر است و باید مرتبا اندازه گیری شود. pH در عصر به حداکثر و در هنگام طلوع آفتاب به حداقل مقدار خود می‌رسد. برای جلوگیری از افزایش pH عصرها، در اوایل صبح مقداری آهک در آب می‌پاشند. افزایش pH  بیشتر از 9 و کاهش آن کمتر از 7 باعث آسیب به بافت‌های مختلف بدن ماهی از جمله آبشش‌ها می‌شود.

• شوری آب

شوری مناسب آب برای پرورش ماهی سی باس بین 10تا 30 گرم بر لیتر می­ باشد.

• سولفید هیدروژن

این گاز به علل مختلف در استخرها یا حوضچه­ هایی که به شدت به­ وسیله مواد آلی (بقایای غذا-مدفوع) آلوده شده باشند، دیده می ­شود. این گاز بسیار سمی است و وجود آن در استخرهای پرورشی به­ ویژه برای بچه ماهیان بسیار خطرناک است.

خطر دیگر این گاز این است که به سرعت اکسیژن محلول در آب را برای اکسیداسیون جذب می­ کند و علاوه بر سمی و اسیدی  کردن آب، سبب کمبود اکسیژن می­ شود. از علائم وجود هیدروژن سولفوره در داخل حوضچه­ ها یا استخرها بوی بد (بوی تخم مرغ گندیده) می ­باشد. مقدار هیدروژن سولفوره در استخر پرورش سی باس باید زیر ppm 0/3 باشد.

• اکسیژن محلول در آب

اکسیژن عامل اصلی برای پرورش ماهی به حساب می‌آید. بهترین مقدار اکسیژن برای سی بس  4 تا 9 میلی ­گرم در لیتر است و نباید از ۲ میلی ­گرم کمتر شود.

 غلظت اکسیژن کمتر از ۱ میلی ­گرم در لیتر در صورت تداوم برای ماهی‌ها کشنده است. بیشتر تلفات به دلیل کمبود اکسیژن در طول شب و اوایل صبح اتفاق می‌افتد. در روز‌های گرم، شرایط استرس، ضعیف بودن ماهی‌ها و شرایطی از این قبیل، ماهی‌ها حساسیت بیشتری نسبت به کمبود اکسیژن دارند و باید مشکل کمبود اکسیژن در آب برطرف شود.

• عدم گل آلودگی آب

گل­ آلود بودن آب موجب جلوگیری از نفوذ نور و کندی تولیدات بیولوژیک استخر می­ گردد. این مواد معلق به تدریج در کف استخر تجمع یافته و موجب افزایش رسوبات کف و کاهش عمق استخر می­ گردد. این مواد مشکلاتی برای ماهیان ایجاد می کند از جمله اینکه با ورود به آبشش­ ها و سطوح حساس بدن باعث اختلال در فعالیت­ های طبیعی بدن می­ شود .در نتیجه میزان کدورت برای پرورش ماهی سی بس باید زیر   ppm10 باشد.

بخش اعظم مواد زاید نیتروژنی در ماهی به شکل آمونیاک از طریق آبشش دفع می­ شود. آمونیاک دفع شده بـه شکل غیر یونیزه بوده و برای ماهی­ ها سمی است و شکل یونیزه آن آمونیوم غیر سمی می­باشد سمیت آمونیاک به میزان اکسیژن محلول، دی اکسیدکربن و pH بستگی دارد با کاهش اکسیژن محلول سمیت آن افزایش یافته و در صورت افزایش دی اکسید کربن سمیت آن کاهش می ­یابد سمیت آمونیاک به، گونه، اندازه ماهی و سیستم پرورش نیز بستگی دارد. بیشترین میزان مرگ سی بس وقتی اتفاق می افتد که ماهی­ ها ناگهان به آبی با آمونیاک یونیزه نشده با غلظت بیشتر از 1 میلی­ گرم بر لیتر منتقل می­ شوند.

سی بس می تواند در دریا، آب شور یا شیرین رشد کند. این به پرورش­ دهندگان اجازه می دهد تا باراموندی را در حوضچه ها، قفس های دریایی و سیستم­ های چرخشی پرورش دهند. هم استخرها و هم قفس ­های دریایی باید در مناطقی قرار بگیرند که طولانی ترین فصل رشد را فراهم کنند.

آب چاه و آب مرداب مقدار زیادی بی ­کربنات دارند. در آب­هایی که قلیائیت آن­ها بیش از 40 میلی­ گرم در لیتر است، تولید ماهی زیاد خواهد بود. بررسی­ های انجام شده در استخرهای پرورش ماهی نشان می­ دهد که در شرایط قلیائیت مناسب برای ماهی سی بس بین ppm 120 – 50 می ­باشد.

 به­ طور معمول مقدار فسفر در آب ­های طبیعی بسیار کم است. و افزایش آن بیش ازحد طبیعی نشانه آلودگی آب و تجزیه و فساد مواد آلی است. در استخرهایی که عمق چندانی ندارند و لایه­ های آب به کمک باد و عوامل فیزیکی خوب مخلوط می­ شوند، مقادیر فسفر در طبقات مختلف آب به­ طور یکنواخت پخش می­ شود.

 مقدار مجاز فسفر برای استخرهای پرورش سی باس کمتر از  ppm 10 می­ باشد.

• نوسان جزر و مد

منطقه ­ای که برای بس دریایی مناسب تر است باید دامنه نوسان جزر و مد متوسط بین 2-3 متر داشته باشد. با این ویژگی جزر و مدی حتی برای حوضچه­ هایی به عمق 1/5 متر می­ توان زهکشی کامل در هنگام جزر و مد را انجام داد. علاوه بر این، حوضچه می­ تواند به راحتی آب را در طول جزر و مد بهار جذب کند.

در حالت ایده آل، خاک در محل پیشنهادی باید دارای مقدار خاک رس کافی باشد تا اطمینان حاصل شود که حوض می تواند آب را در خود نگه دارد. از مناطق دارای خاک اسید سولفات باید اجتناب شود. بهترین خاک 30  تا 40 درصد خاک رس نتیجه خوبی می دهد.

• طراحی و ساخت حوض

حوضچه های بس معمولاً مستطیل شکل با وسعت 2000 متر مربع تا 2 هکتار و عمق 1/2 تا 1/5 متر هستند. هر حوض دارای دروازه ورودی و خروجی مجزا برای تسهیل تبادل آب است. کف حوض کاملاً مسطح به سمت دروازه زهکشی است.

• آماده سازی حوض

بچه ماهی بس (8-10 سانتی متر) از نوزادگاهی در حوضچه رشد به میزان 10000-20000 عدد در هکتار در مونو کالچر و 3000-5000 عدد در هکتار در سیستم پلی کالچر ذخیره می­ شود. قبل از ذخیره سازی، بچه ماهی­ ها با شرایط کشت و شرایط شوری سازگار می­ شوند. ذخیره سازی ماهی در اندازه ­های یکنواخت بسیار ایده آل خواهد بود و باید در زمان های خنک تر از روز انجام شود.

کود اولیه را می توان با کود آلی در 20 درصد کل نیاز انجام داد که باید 15 روز قبل از ذخیره سازی انجام شود. 80 درصد باقیمانده کود دامی در دوزهای تقسیم شده پرورش انجام می­ شود. فضولات گاوی هم  به میزان 2000 کیلوگرم در هکتار پخش می­ شود.

• انواع استخرهای پرورش سی بس

استخرهای آب شیرین

تولید سی بس در حوضچه ­های آب شیرین معمولاً شامل استفاده از قفس های شناور برای بخش اول دوره رشد است. قفس‌ها از مسیرهای پیاده‌روی قابل دسترسی هستند و اندازه‌های قفس‌های جداگانه از 2 متر در 2 متر تا 6 متر در 12 متر متغیر است و عمق آن­ها 1/5-2 متر است.

اکثر پرورش­دهندگان تصمیم می‌گیرند که سی باس را پس از رسیدن به اندازه‌ای که کمتر در برابر شکار آسیب‌پذیر هستند (معمولاً سنگین‌تر از 300 گرم) از قفس رها کنند و سپس آن‌ها را به‌صورت آزاد در حوضچه تا وزن 2 تا 3 کیلوگرم پرورش دهند.

 اندازه حوضچه ­ها از 0/2 هکتار تا 5/1 هکتار و عمق 2-3  متر است. حوضچه­ ها معمولاً به صورت مکانیکی با چرخ­ های پارویی و آسپیراتور هوادهی می­ شوند. تبادل آب برای حذف آمونیاک و کنترل شکوفایی جلبکی انجام می­ شود.

توجه دقیق به طراحی، کلید پرورش موفق ماهی در استخرها است. در طراحی حوضچه ها باید عوامل زیر در نظر گرفته شود:

1. خاک باید قابلیت نگهداری آب را داشته باشد. اگر اینطور نیست، حوضچه باید با خاک رس فشرده یا با یک آستر مصنوعی پوشانده شود. هر دوی اینها هزینه ساخت را افزایش می ­دهد.
2. حوضچه باید در نزدیکی منبع آب، اعم از تازه، شور یا دریایی قرار گیرد. آب باید ارزان در دسترس باشد و نیازی به پمپاژ آن در فواصل زیاد یا ارتفاع زیاد نباشد.
3. هر حوض باید ورودی آب خود را داشته باشد این مدیریت ضعیف است که آب تخلیه یک حوضچه ورودی آب دیگری باشد. آب ورودی باید دارای ظرفیت کافی باشد تا بتواند در صورت نیاز به سرعت آب در حوضچه را مبادله کند
4. هر حوض باید خروجی آب مخصوص به خود را داشته باشد، ترجیحاً در سمت مخالف ورودی آب. خروجی باید اندازه کافی داشته باشد تا بتوان حوض را تخلیه کرد .
5. حوضچه باید برای برداشت آسان ماهی طراحی شود. روش معمول برای ادغام مخزن جمع آوری و کانال زهکشی در کف حوض یا بلافاصله خارج از دیواره حوض است.
6. دیواره های حوض باید طوری طراحی شوند که احتمال فرسایش یا فروریختن آنها در معرض بارندگی شدید موسمی یا شست و شوی جزر و مدی به حداقل برسد.
7. کف استخر باید به دقت شیب دار باشد تا بتوان آب حوض را به طور کامل تخلیه کرد و ماهی ها را در حوضچه جمع آوری کرد.
8. حوض باید در نزدیکی منبع برق برای عملکرد هواده ها، پمپ ها و غیره قرار گیرد.
9. اگر حوض دریایی است، بهتر است (اگرچه به ندرت عملی است) منبعی از آب شیرین در دسترس داشته باشید که بتوان از آن برای کنترل شوری یا درمان ماهی استفاده کرد.
10. حوضچه باید در برابر شکارچیان محافظت شود.

بچه ماهی­ های دو هفته ­ای پرورش یافته در نوزادگاهی برای کشت در استخر مناسب هستند. استخر تولید می ­تواند دیوارهای بتنی و کف نرم داشته باشد. کشت بس در استخرها را می توان به روش کشت متراکم یا با تغذیه با ماهی ­های کم هزینه مانند ماهی تیلاپیا/ ساردین روغنی یا با خوراک شناور اکسترود شده انجام داد. استخر ابتدا با کود خام گاو به میزان 1000 کیلوگرم در هکتار خشک می ­شود، خاک ورزی، تسطیح و کوددهی می ­شود.

در صورت نیاز، آهک 50-200 کیلوگرم در هکتار برای حفظ pH خاک بالای 7 اضافه می ­شود. اوره در 100 کیلوگرم در هکتار و سوپر فسفات 50 کیلوگرم در هکتار نیز می­توانند برای افزایش شکوفایی جلبک اضافه شوند. سپس آب دریا/آب شیرین تا عمق 60-70 سانتی متری در حوضچه پر می­ شود. هنگامی که آب حوض به رنگ سبز روشن می شود که نشان دهنده رشد کافی جلبک در استخر است.

قفس ­های دریایی

کشت در قفس، روش کشت ارجح سی بس است. در تایلند، هنگ کنگ، مالزی، سنگاپور و اندونزی، آسیای جنوب شرقی، پرورش قفس معمولا ساده تر و سودآورتر از پرورش در استخر است. در پرورش سنتی آسیایی از قفس ­های ثابت یا شناور ساده استفاده می­ شود.  قفس ­های ثابت با بستن قفس ساخته می­ شوند قفس ­های ثابت معمولاً در خلیج ­های کم عمق با نوسان جزر و مدی باریک قرار می­ گیرند.

بسته به طراحی قفس، محل قفس معمولاً باید دارای سرپناه باشد و بیش از حد در معرض بادهای غالب یا امواج بزرگ قرار نگیرد. مکان های در معرض دید نیاز به قفس های خاصی دارند که معمولاً برای ساخت آن­ها هزینه زیادی دارد.

عمق آب به عمق قفس بستگی دارد، اما باید حداقل 2-4 متر بین کف قفس و کف دریا در هنگام جزر وجود فاصله داشته باشد. جریان آب باید برای دفع زباله از زیر قفس کافی باشد تا از رسوب موضعی جلوگیری شود. در مناطقی با جریان بیش از حد (بیش از سه گره)، قفس ­ها ممکن است نیاز به طراحی و یا لنگر ویژه داشته باشند.

رشد در قفس‌های دریایی در قفس‌های شناور اتفاق می‌افتد که عموماً بزرگ‌تر و قوی‌تر از قفس‌هایی هستند که در عملیات آب شیرین استفاده می‌شوند. بس دریایی را می توان با ذخیره کردن لارو با اندازه یکنواخت در تراکم خاص و تغذیه آن­ها با ماهی ­های زباله کم هزینه یا خوراک فرموله شده بهبود بخشید. کیفیت آب از طریق تبادل دوره­ای حفظ می ­شود. ماهی ­ها اجازه دارند به اندازه قابل فروش رشد کنند و برداشت شوند. اندازه قفس ممکن است 50 متر (5 × 5 × 2 متر) با اندازه مش بسته به اندازه ماهی که قرار است ذخیره شود (0/5 سانتی متر برای ماهی های 1-2 سانتی متر، 1 سانتی متر برای ماهی های 5-10 سانتی متر است. 2 سانتی متر برای ماهی های 20-25 سانتی متر و 4 سانتی متر برای ماهی های بزرگتر از 25 سانتی متر). در کشت قفس هم از قفس توری شناور و هم از قفس ثابت استفاده می شود. قفس ها را می توان محافظت کرد تا از سرقت ماهی توسط پرندگان جلوگیری شود. اگر شرایط در یک مکان خاص نامطلوب شود، قفس ها را می توان به یک مکان جدید یدک کشید.

مزایای پرورش در قفس

1. در مقایسه با حفاری و لوله کشی مزارع حوضچه می تواند نسبتاً مقرون به صرفه باشد و ساخت آن آسان باشد.
2. برای کار بسیار مقرون به صرفه است زیرا معمولاً نیازی به هوادهی مکانیکی نیست.
3. ماهی را می توان در تراکم های بسیار بالاتری نسبت به مزارع حوضخانه نگهداری کرد.
4. ماهی را می توان به آسانی برای درجه بندی و یا برداشت صید کرد.
5. سیستم به اتوماسیون تغذیه، برداشت و درجه بندی کمک می کند.

سیستم های چرخشی آبزی پروری

اکثر آبزی ­پروران در این سیستم از یک سری مخازن تولید 5-10 تنی متصل به دستگاه حذف مواد جامد و یک فیلتر بیولوژیکی استفاده می­کنند. این سیستم­ ها به دلیل مسائل مربوط به کیفیت آب مرتبط با تراکم بالا و مکانیک پیچیده آن­ها به سطح مدیریت بالاتری نسبت به سیستم های استخری نیاز دارند.

اکثر سیستم‌های چرخشی دارای یک بیوفیلتر هستند که محصولات سمی (آمونیاک و نیتریت‌ها) را با فرآیندی به نام نیتریفیکاسیون حذف می‌کند. طرح های مختلفی از سیستم های چرخشی وجود دارد که می ­توان از آن­ها استفاده کرد. برخی از آن­ها برای سی بس مناسب­تر از دیگران هستند.

• فاز رشد برای تولید ماهی را می توان به عنوان رشد ماهی بیش از 100 میلی متر در طول تعریف کرد. بسته به اندازه نهایی بازار، رشد می­ تواند تا سه ماه کوتاه باشد.
• ماهی بس نوجوانان با محدوده وزن بدن 20-50 گرم برای رشد وارد استخر یا قفس می­ شود. آن­ها از طریق تغذیه از محیط با 5-10% زیست توده یا خوراک فرموله شده با 5-3٪ زیست توده، 3-2 بار در روز تغذیه می شوند.
• ماهی بس می تواند به اندازه 300-600 گرم در حدود 4-7 ماه برسد.
• برای پرورش در استخر تراکم توصیه شده 10000 عدد در هکتار است. آب حوضچه باید روزانه 40 تا 60 درصد از حجم آن تخلیه و پر شود.
• برای پرورش در قفس، اندازه قفس 5×5×3 متر با تراکم توصیه شده 20-15 عدد در متر مکعب است.

روش­ های مختلف پرورش سی بس

امکانات مهم مورد نیاز برای مجتمع تکثیر سی بس  به صورت زیر می­ باشد:

 الف) مخازن نگهداری مولدین (ب) مخازن بلوغ ج) مخازن تخم ریزی (د) مخازن تخم­  گشایی (ه) مخازن پرورش لارو (و) مخازن تخم ­گشایی آرتمیا (ز) مخازن کشت خوراک زنده (جلبک و روتیفر)  (ح) مخازن پرورش نوزادگاهی

آب شور را می ­توان از چاه، چاه در ناحیه جزر و مدی یا از دریای آزاد استخراج کرد. آب برداشت شده باید در مخازن ذخیره شود و از طریق فیلترهای بیولوژیکی، فیلترهای شنی سریع و فیلترهای فرابنفش فیلتر شود تا کیفیت آب مورد نیاز حفظ شود.

• توسعه و نگهداری مولدین

منبع مولدین می تواند از طبیعت وحشی یا از استخرها/قفس ­های پرورش باشد. ماهی های مولد از 2 تا 10 کیلوگرم، اندازه کوچکتر برای نر و بزرگتر برای ماده است که می­ تواند در عرض 6 ماه بالغ شده و تخم ریزی کنند. حمل و نقل را می ­توان با استفاده از ظروف باز یا بسته با مواد نرم مانند تشک فوم لاستیکی انجام داد.

قبل از انتقال ماهی ها به مخازن نگهداری مولدین (12 متر × 6 متر × 2 متر یا 7 متر × 4 متر × 2 متر؛ مستطیل شکل: با ورودی و خروجی پی وی سی) باید به مدت 3-2 روز در مخازن نگهداری سازگار شوند.

ذخیره 1 کیلوگرم زیست توده ماهی در متر مکعب برای 100 تن آب توصیه می شود، یعنی 10 ماده هر کدام با وزن متوسط 6 کیلوگرم و 16 نر هر کدام 2/5 کیلوگرم.

تغذیه ماهی سی بس

1- تغذیه لارو

به طور گسترده در مطالب علمی گزارش شده است که لارو ماهی­ های دریایی و سخت پوستان نیاز بالایی به اسیدهای چرب خیلی غیراشباع (HUFA) دارند. سه اسید چرب به طور خاص، (ایکوزاپنتانوئیک اسید، (EPA)، اسید دوکوزاهگزانوئیک (DHA) و اسید آراشیدونیک (ARA))  اهمیت ویژه­ای برای بقا و رشد لارو ماهی های دریایی دارند. رژیم­ های غذایی که فاقد مقادیر کافی از این اسیدهای چرب هستند یا دارای نسبت نادرست هستند، ممکن است بقا را کاهش دهند. همچنین ممکن است اثرات زیر در کمبودهای غذایی مشاهده شود:

مانند ناهنجاری ستون فقرات، از بین رفتن آبشش، بدشکلی فک و بد رنگدانه شدن پوست. در طول پرورش لارو باید مراقب بود که رژیم غذایی ارائه شده به لارو ماهی حاوی مواد مغذی کافی برای حفظ رشد سالم باشد و با تراکمی ارائه شود که کارآمدی را افزایش دهد. محدودیت در تغذیه و تنوع موجب  همجنس خواری در جمعیت  دسته ماهیان سی بس می­ گردد.

2- تغذیه مرحله رشد

سی بسی که در حوضچه ­ها یا قفس ­ها رشد می­کند ممکن است با دو نوع خوراک تغذیه شود، ماهی زباله طعم ه­ای یا خوراک فرموله شده.

3- ماهیان ارزان

ماهی هنوز یکی از منابع اصلی تغذیه برای ماهی­ های پرورش داده شده است. الزامات ماهی طعمه شده این است که باید تازه، تمیز و ارزان باشد. ترجیحاً خوراک بلافاصله پس از گرفتن منجمد شده باشد و هیچ نشانه ای از بیماری را نشان ندهد. انواع ماهی طعمه‌ای که معمولاً سی بس از آن تغذیه می‌کند عبارتند از: کفال، ماهی مرکب، ساردین، آنچوی و دیگر ماهی‌های کوچک دریایی. نسبت­ های تبدیل خوراک یا FCR (تعداد کیلوگرم خوراک مصرف شده به ازای هر کیلوگرم ماهی تولید شده) برای جیره ­های طعمه ماهی از 1:6 تا 1:10 متغیر است، بسته به میزان رطوبت و ارزش غذایی. جیره‌های ماهی طعمه‌ شده معمولاً نرخ تبدیل غذایی بالاتری نسبت به جیره‌های پلت‌شده ثبت می‌کنند، زیرا محتوای آب بالاتری دارند (معمولاً 80 تا 90 درصد در مقایسه با کمتر از 10 درصد برای خوراک‌های مصنوعی پلت‌شده) و میزان غیر قابل هضم بالاتری مانند فلس‌ها و استخوان‌ها.

4- خوراک پلت فرموله شده

معمولاً گلوله‌های خشکی هستند که از پودر ماهی، غلات، ویتامین‌ها، مواد معدنی و همبند‌ها تشکیل شده‌اند. پیکربندی واقعی گلوله‌ها با سازنده متفاوت است و دستور العمل‌های خاص معمولاً محرمانه نگه داشته می‌شوند.

روش های تغذیه

پرورش­ دهندگان از قیف ­ها و دمنده ­های تغذیه دستی یا مکانیزه برای توزیع غذا در بین ماهی ­ها استفاده می­ کنند.

1- تغذیه با دست

تغذیه با دست معمولا یک یا دو بار در روز انجام می شود. یک بار در صبح زود و در صورت لزوم، دوباره بعد از ظهر. مقدار خوراک داده شده توسط فعالیت تغذیه ماهی تعیین می­ شود. علاوه بر جلوگیری از هدر رفتن غذا، تغذیه با دست به پرورش ­دهندگان فرصتی برای تعامل با ماهی و نظارت بر پیشرفت آن­ها می­ دهد. توقف ناگهانی تغذیه نشانه ای از مشکلی در ماهی یا کیفیت آب می­ باشد.

مقدار خوراکی که به ماهی داده می شود به دمای آب، زمان روز، اندازه ماهی تغذیه شده، میزان تغذیه طبیعی ماهی بستگی دارد.

میزان غذایی که به ماهی داده می شود نیز به مهارت و تجربه پرورش ­دهنده بستگی دارد. تغذیه کم یا بیش از حد باعث کاهش سرعت رشد ماهی یا هدر رفتن غذا می شود. در هر دو مورد، ضریب تبدیل غذایی ماهی آسیب می­بیند که بر اقتصاد مزرعه تأثیر می­ گذارد.

2- تغذیه خودکار (با فیدرهای صنعتی)

می تواند برنامه ریزی شود تا غذا را در یک برنامه از پیش تعیین شده بین ماهی ها توزیع کند. خوراک دوباره در یک قیف نگهداری می شود و معمولاً توسط یک دیسک چرخان توزیع می شود. مشکل اصلی استفاده از فیدرهای خودکار از این نوع این است که عادات تغذیه باراموندی از روز به روز بسیار متفاوت است و در صورت استفاده از یک برنامه تنظیم شده، هدر رفتن خوراک اجتناب ناپذیر است. بدون توجه به گرسنه بودن یا نبودن ماهی، خوراک به داخل حوضچه می ریزد.

- طبقه بندی دفعات غذادهی و اندازه غذا در مراحل مختلف زندگی ماهی سی بس

ذکر این نکته لازم است که خوراک محدودیت عمده ای است که در صنعت پرورش ماهی بس با آن مواجه می­ شویم. ماهی زباله خرد شده دو بار در روز صبح در ساعت 8 و بعد از ظهر در ساعت 17 به میزان کلی 10٪ از کل زیست توده در دو ماه اول کشت داده می ­شود. پس از دو ماه، تغذیه به یک بار در روز کاهش می یابد و بعد از ظهر به میزان 5٪ از کل زیست توده داده می­ شود. غذا باید فقط زمانی داده شود که ماهی نزدیک سطح شنا می کند تا غذا بخورد. از آنجایی که عرضه ماهی زباله در برخی کشورها ناکافی و گران است، مخلوط کردن سبوس برنج یا برنج شکسته با ماهی زباله، استفاده از آن را به حداقل می ­رساند. یکی از پیشرفت‌های اخیر در بهبود مصرف رژیم غذایی باس دریایی، معرفی خوراک مرطوب است.

- جدول نیاز پروتئینی سی بس

مقدار پروتئی خام(%)	بیشترین رشد(%)	سایز اولیه ماهی(g)	دما(سانتی­گراد)
35-50	50	1/3	29
29-55	46-55	76	28
38-52	52	230	28
44-65	60	80	28
43-56	46	1180	30
46-65	65	2/9	30

- جدول نیاز آمینو اسید در اندام ­های سی بس (%)

آمینواسید	عضله	کبد	معده	تمام بدن
آرژنین	6/2	5/5	7/7	6/9
هیستیدین	2/1	2	1/2	1/5
ایزولوسین	6/4	4/4	3/5	3/6
لوسین	8/6	9/6	6/5	7/1
لیزین	8/3	3/9	5/1	6/2
متیونین	3/3	3	2/7	3
فنیل آلانین	4/2	5/1	4/3	4/2
ترئونین	6/4	6/4	4/7	4/5
والین	4/8	6/3	4/3	4/4

نیاز سی بس به لیپیدها و اسیدهای چرب ضروری

بقا در دگردیسی  و رشد بهتر تحت تأثیر سطوح اسیدهای چرب غیراشباع امگا 3 (HUFA) در غذای زنده است. سطوح اسیدهای چرب امگا3 در رژیم غذایی 1 درصد برای ماهیان جوان توصیه شده است نسبت بهینه اسیدهای چرب -n3 به -n6 را بین 5/1 و 1 : 8/1 پیشنهاد کردند.

نیاز سی بس به کربوهیدرات

سی بس ظرفیت محدودی برای استفاده از کربوهیدرات­ های غذایی برای انرژی نشان داده است. قابلیت هضم نشاسته حتی در سطوح پایین گنجایش کمتر از 30 درصد دارد.

سطح کربوهیدرات رژیم غذایی 20 درصد، برای رژیم­ های غذایی حاوی سطوح لیپید از 6 تا 18 درصد توصیه کردند.

نیاز سی بس به ویتامین ­ها و مواد معدنی

برخی از ویتامین های رژیم غذایی برای رشد سی بس ضروری  می ­باشد.

نیاز به ویتامین C: 500-700  میلی گرم بر کیلوگرم رژیم غذایی است یا 30-25 میلی­ گرم/ کیلوگرم.

5 میلی­ گرم بر کیلوگرم پیریدوکسین برای رشد طبیعی و همچنین 10 میلی­ گرم بر کیلوگرم آن برای سطوح طبیعی لنفوسیت مورد نیاز است.

نیاز به اسید پانتوتنیک 15 میلی گرم بر کیلوگرم رژیم غذایی برای رشد طبیعی است.

نیاز غذایی به فسفر بین 0/55 تا 0/65 درصد متغیر است.

افزودن نمک (NaCl) به جیره تا سطح 4 درصد گزارش شده است که استفاده بهتری از خوراک ایجاد می­ کند.

تغذیه مناسب یکی از عوامل عمده و موثر در رشد ماهی سی بس است. در این خوراک سعی گردیده تمامی احتیاجات این ماهی رفع شود. تقریبا 50 تا 60 درصد هزینه ­های پرورش ماهی در ایران، مربوط به غذای ماهی می­ باشد. غذای ماهی سی بس در شرکت دریا شیلان دز دارای نسبت پروتئین به انرژی و میکرومغذی­ های معدنی و ویتامینه مورد نیاز ماهی است تا بتوان رشد مناسب از آن انتظار داشت. استفاده از مواد اولیه ­ی با کیفیت و قابلیت هضم بالا موجب می ­شود تا ماهی با اشتها تغذیه کرده و به دلیل هضم ­پذیری بالای خوراک، مدفوع کم­تری دفع شده و شرایط کیفی آب کم­تر دچار نوسان گردد. لذا این خوراک برای سیستم ­های پرورشی متراکم مناسب می ­باشد.

از مزایای خوراک شرکت دریا شیلان دز که موجب اعتماد پرورش ­دهنگان شده است عبارتند از: خوراک توسط کارشناس تغذیه فرموله می­ شود و ترکیب آن بالانس است. ذرات غذا به کمک آسیاب­ های قدرتمند به موادی با آردینگی میکرونیزه تبدیل گشته تا قابلیت هضم و جذب آن بالا رود و با استفاده از سیستم پخت های مختلف، ضمن از بین بردن آلودگی­ های احتمالی خوراک، شرایط ژلاتینه شدن نشاسته فراهم گشته که موجب افزایش قابلیت هضم خوراک، و در نهایت سبب کاهش ضریب تبدیل غذایی می ­گردد. به طور کلی افزایش سطح ایمنی ماهی و در نتیجه کم­شدن بیماری ­ها و کاهش مصرف دارو، میانگین ضریب تبدیل پایین، سرعت رشد بالا و کوتاه شدن طول دوره پرورش و کیفیت بهتر لاشه ماهی از مزایای خوراک این شرکت است.